Зун болж байна. Сонгууль ч болж байна. Улс дотроо корона дэлгэрээгүйгээс сонгууль болох нөхцөл бүрдлээ. Одоо сонгуулийн дараа урт үргэлжилсэн хоригоо тавих хэрэгтэй байна. Хориг цааш үргэлжилбэл хүмүүсийн аж амьдрал хэцүүдэх нь. Жил бүрийн зун хотоос гарч амарцгаадаг шигээ бужигнасан их сонгууль дуусмагц налайтал сайхан амарцгаана даа гэж бодож байна уу. Түр азна. Юун амралт, юун зугаалга билээ. 11 дүгээр сар хүртэл ажлыг шожигнотол хийх хэрэгтэй байна аа, манайхаан. Зундаа эл хуль болдог энэ улсыг эзэнтэй юм шиг, зогсоо зайгүй хөдөлмөрлөе. Өнөөх коронаг дэлхийгээрээ дарж чадаагүй байгаа шүү. Тиймээс бид хойтон хүртэл бэлтгэлээ базаах хэрэгтэй боллоо. “Наадмын дараа намар”гэж монголчууд зүгээр ч нэг хэлээгүй байх. Налайж, наадамлаж, айраг эргүүлж явах зуур чинь намар болчихно, өвлийн бэлтгэлээ базаа гэсэн дохио юм.

Энэ удаа зүгээр ч нэг өвөл биш коронатай өвөл болно. Корона чинь тийм ч амар дарчихаж болдог вирус биш бололтой. Овоо нэг намжих тийшээ хандмагц дахин дэгдэлт болж байна. Анхаарал болгоомжоо огтхон ч алдаж болохгүй. Ковидын байдлыг харахад хойтон 11 дүгээр сараас дахина. Вакцин гараагүй, эм гараагүй, анхны туршилт аравдугаар сард гарна гэж ярьж байгаа. Тэгээд хойтонгийн тав, зургадугаар сар хүртэл яг тарвага шиг ичээндээ орно. Тийм учраас энэ зун амралтгүй ажлаа амжуулъя. Тарвага зунжингаа борви бохисхийлгүй ажилладаг. Өөрийгөө таргалуулаад нүхээ ухаж үүр ноохойгоо бэлддэг. Ингэж гурван сар дараалан завсаргүй хөдөлмөрлөөд 10 дугаар сарын дунд үеэс хойш ичдэг.

Тэгэхээр хүний төрөлтэй бид тарваганаас арай жаахан ухаантай амьдармаар байна. Хуучин шигээ зуны дэлгэр цаг ирэхтэй үгүйтэй приусээ унаад Монголоор нэг тарж алга болмооргүй байна. Бишгүйдээ энэ өвөлжин гэртээ хэвтлээ. Ажлаа хиймээр байна. Дунд сургууль, их, дээд сургуулийг долдугаар сарын нэгнээс хичээлийг нь эхлүүлье. Өнгөрсөн жил хичээлээ үзэж чадаагүй хүүхдүүд эртхэн эрдэмд шамдаг. Ханиадны дэгдэлтийн ид үе эхэлмэгц тахлын улирал ч эхэлнэ. Тэр үед хүүхдүүдээ амраачихъя.

Зуны дэлгэр цагт амжуулаад хар замаа засмаар байна. Төмөр замаа хурдан, гялалзтал барьчихъя. Тариагаа сайн тарих хэрэгтэй байна. Тарьсныгаа сайн хурааж авцгаая. Тариан талбай дээрээ бүгдээрээ зогсож байгаад ч болов гар бие оролцъё. Энэ жил сайхан бороо орж байна. Тариа ногоо сайхан ургачих байх. Тариа бол гурил. Малаа сайхан таргалуулаад 11 дүгээр сар гаргаад малаа нядалж, ирэх жилийн тахалд бэлдмээр байна.

Цар тахлыг нийтээрээ, ухаалгаар даван гарцгаая. Дотоодын үйлдвэрлэлийг бололцооныхоо хэрээр дэмжиж, нөөц бололцоогоо ашиглаж болж байна. Тахлын үеийн хөл хорио гэхээр заавал хүндээр хүлээж авч дархлаагаа муутгаад яахав. Цар тахлын хөл хорио бол их гүдэсхэн амар байдаг. Дэлхийд хэрэглэгчдийн эрэлт огцом буурсан үзүүлэлтүүд харагдах болов. Ирж буй санхүүгийн хямралыг даван туулах олон хөтөлбөрүүд боловсруулж эхэллээ.

Нэг талаар амьдрал хөнгөрөөд явчихдаг. Илүү дутуу маяг хэрэггүй болдог. Нэгэндээ гайхуулах гэж гоё машин авах хэрэггүй болдог. Бусдад гайхуулах гэж гоё хувцас хэрэггүй болдог. Ядахдаа нүүрээ будах ч шаардлагагүй. Хамгийн гол нь мөнгө үрж, саймширч гайхуулдаг цагаан сар, шинэ жил бүгд байхгүй болно. Олон хүнд ачаа, олон олон багнаасаа салаад маскаа зүүгээд амьдралын хэв маягаа жаахан өөрчилчихье. Илүү зардлаа бид тэвчиж сурлаа. Онлайн ажиллаж болдгийг мэдлээ. Цаг мөнгө хэмнэдэг хүргэлтийн бизнесийн ач тусыг ойлголоо. Хувийн ариун цэвэр, сахилга батдаа анхаарч сурлаа. Гараар дамждаг, амьсгалын замаар дамждаг бусад халдварууд харьцангуй буурлаа. Тодорхой хэмжээний эмх цэгц бий боллоо. Ядаж л АТМ-аас мөнгө авахад хэн нэгний нууц руу өнгөлзөхөө больчихлоо. Гудамжиндаа нус, шүлсээ хаяад байх нь багаслаа. Сайнаар харвал бас чамгүй олон зүйлд биднийг сургажээ. Одоо харин илүү их ажиллаж хөдөлмөрлөх хэрэгтэй байна. Тэрнийхээ үр шимийг ид дэгдэлтийн үед хүртээд яг тарвага ичиж байгаа мэт амьд байж байх хэрэгтэй байна. Амьд явбал алтан аяганаас ус ууна аа. Амьд явах хичнээн сайхан билээ. Өнөөх гоёрхол чамирхал тийм ч чухал бишийг хүнд үе тулгарахад ойлгодог. Магадгүй цар тахал биднийг гэр бүлээ илүү хамгаалахад, илүү зардал гаргахгүйгээр аз жаргалтай амьдрахад сургамж болж байх шиг.

Хойтон хавар хүртэл эм тан гарах байх аа. Олон улсын мэргэжлийн хүмүүс ийм таамаг дэвшүүлээд байгаа. Энэ хүртэл тэсч үлдмээр байна аа, бидний цөөхөн монголчууд аа.

Сонгуулийн дараа шинэ засаг төр эмхлэгдэх биз. Аль нь ч яллаа гэсэн хүндхэн эдийн засагтай тулна. Шинэ УИХ, Засгийн газар тэсч үлдэх улс төрийн шийдлүүд гаргах хэрэгтэй байна. Цар тахлын үеийн эдийн засгийн хямралыг дэлхийгээрээ даван туулах гэж янз бүрийн арга эрэлхийлж байна. Олон тансаглалаа танах шаардлага тулгарсан. Улс төрийн намаараа хуваагдаж, хэрэлдэхээ түр азнаад тэсч үлдэхийн төлөө бүгдээрээ хичээцгээе. Манай улстөрчдийн дур зоргоороо аашилж, эрхэлж туньж байгаа аятай хурлаа орхиж гарч гүйлдэх чинь ч тансаглал болоод байна шүү. Одоо тэрийгээ орхиод улс орноо өөд татахад илүү анхаарна биз дээ. Эрхэлж туньдаг тансаглалаа болио л гэж хэлээд байгаа ухаантай юм шүү дээ.

Цар тахлын эдийн засаг гэсэн нэр томьёо бий болов. Энэ үеийн хямралыг давж гарахад хамгийн ухаалаг бодлого хэрэгтэй байна. Сая сая хүмүүс өдөр тутмын амьдралаа зохион байгуулахын тулд шинэ хэвшил, хэмнэл, туршилттай нүүр тулж байгаа. Олон орон гарц гаргалгааг хайсаар байгаа. Бид ч бас адил.

Д.Мөнгөндалай