Хүнсний томоохон зах, худалдааны төвүүдэд мах, махан бүтээгдэхүүний үнэ сүүлийн нэг сарын дотор огцом өсчээ. Өчигдрийн байдлаар “Шонхор” зах дээр үхрийн цул мах кг нь 17000, хонины цул 12500, адуу 9000, ямаа 9500, тэмээ 8500 төгрөгийн үнэтэй борлуулж байв. Махны үнийн өсөлт нь орон нутгаас мах ховор ирж байгаатай холбоотой хэмээн худалдаачид тайлбарлаж байна.

-Ямар шалтгаанаар махны үнэ өсч байна вэ?

-Нийлүүлэлт муу учраас үнэтэй байна. Өнөө өглөө хөдөөнөөс орж ирсэн хонины махыг кг тутмыг нь 9500 төгрөгөөр бөөндөж авсан. Ховор байгаа учраас үнэ нь өсөөд байна гэж харж байна. Худалдаачид бид бөөндөж авсан махаа жижиглэж зарахдаа хаягдлаа хасаад нэг кг тутамд нэг хоёр мянган төгрөг нэмж борлуулдаг.

-Жил жилийн өдийд махны үнэ нэмэгддэг байх аа?

-Хаврын улиралд бага зэрэг өсдөг. гэхдээ энэ жил ховор байгаа болоод тэр үү арай дэндүү үнэтэй байна гэлээ.

Мах худалдан аваад зогсож байгаа иргэн Н.батмөнх “Монголчууд махаа авч идэж дийлэхгүй боллоо. Хонины хоёр гуя тавиулахад 140,000 төгрөг болж байна шүү дээ. Манайх шиг олуулаа айл арав хоног л идэх хоол. гэтэл цалин хөлс ямар байгаа билээ. уг нь нөөцийн мах арай хямд байгаа. Манай байрны хажуугийн дэлгүүрээс хоёр хоногийн өмнө нөөцийн мах авсан чинь идэх юм гарахгүй ихэнх нь яс байна. Нэг уутандаа гурав, дөрвөн кг жин татаж байсан. дааж идэхээргүй хатуу юм билээ. Тэрийг авсанаас үнэтэй ч гэсэн худалдааны махаа аваад идсэн нь арай арвитай гэж бодож байна” хэмээн халаглалаа.

Махны худалдаачин Наранбаатар махны үнэ хэзээ буурах талаар ийн тайлбарлалаа. “Мах туранхайдуу байхаар орж ирэх нь багасдаг. Ногоо гараад мал таргалаад ирэхээр малчид малаа төхөөрч, хотод нийлүүлэлт нэмэгдсэнээр үнэ нь бага багаар хямдардаг. Наадам өнгөрөөд махны үнэ сайн хямдардаг шүү дээ. Зам хаасан учраас мах орж ирэхгүй үнэ нь өсөөд байна уу гэж иргэд асуугаад байгаа. Тийм зүйл байхгүй. Нийслэл рүү мах оруулж ирэхийг хориглоогүй учраас үүнтэй холбоогүй. Малчид л малаа төхөөрөхгүй байна. Ноднин өдийд арай ч ингэж өсөөгүй шүү. Үхрийн цул мах 12000-аас дээш гараагүй. Хүмүүс үнэтэй байна гээд худалдан авалт муу байна. Авах хэцүү, авахгүй байх хэцүү юм даа гээд бага багаар л авч байна даа. Хэзээ байхдаа мах 17000 хүрч байлаа даа. Энэ хямралын үед хүнсний гол хэрэглээ махны үнэ өссөн нь иргэдэд хүндээр тус ч байгаа нь мэдээж шүү дээ” гэв.

НӨӨЦИЙН МАХАНД ИРГЭД АМ МУУТАЙ БАЙНА

Өнөө жилийн хувьд нөөцийн махны нийлүүлэлт сайн байгаа хэдий ч чанаргүй муу мах байна гэсэн шүүмжлэлийг иргэд хэлж байгаа юм. Улаанбаатар хот болон төв суурин газруудад жил бүрийн хаврын улиралд махны нийлүүлэлт багасч, үнэ нь өсдөг тул махны үнийг тэнцвэржүүлэх зорилгоор улсаас нөөцийн мах бэлтгэн нийлүүлдэг билээ. Энэ жилийн хувьд нөөцийн махны чанар муу байгаа нь махны үнийг тогтворжуулах үүргээ биелүүлж чадахгүй байдалд хүрсэн бололтой. Өөрөөр хэлбэл, нөөцийн махны худалдан авалт сайн байсан бол махны үнэ огцом өсөхгүй хэвийн хэмжээндээ байх байлаа хэмээн худалдаачид хэлж байгаа юм. Өнгөрсөн жилүүдэд нөөцийн маханд дугаарлаж зогсдог байсан иргэд энэ жилийн хувьд тоож авахгүй шахуу байдал ажиглагдаж байна. Нөөцийн мах худалдаж байгаа хэд хэдэн хүнсний дэлгүүрт ороход мах авахаар дугаарлаж байгаа хүн харагдсангүй. Иргэд хөлдөөгчинд байгаа махыг ухаж ухаж, эргүүлж тойруулж харж байгаад буцаагаад тавьчихаж байгаа байдал хэд хэд харагдлаа. Үхрийн мах 7700, хонины мах 6700, ямааны мах 6200 төгрөгийн үнэтэй борлуулагдаж байв. Дэлгүүрийн худалдагч бүсгүй ийн ярилаа. “Нөөцийн махны эрэлт анх худалдаанд гарахдаа маш сайн байсан. Өглөө дэлгүүр нээхэд дугаарлаад зогсчихдог байсан. Гэвч удаагүй худалдан авалт буурсан. Зарим хүмүүс амттай сайн мах байна гэдэг бол ихэнхдээ муу, хатуу, яс ихтэй мах байна гэж шүүмжилж байгаа” хэмээв.

Улсын хэмжээнд ХХААХҮЯ-наас гаргасан мэдээгээр 2020 онд махны нөөцийн тоо хэмжээ нэмсэн байна. Өнгөрсөн жил 4 мянган тонн мах нөөцөлж бэлтгэсэн бол энэ жил 12 мянган тонн мах зах зээлд нийлүүлээд байгаа аж. Өдөрт 100 тонн, сард 3000 тонн нөөцийн мах нийлүүлэхэд Нийслэлийн энэ хаврын хэрэгцээ хангагдана гэж тооцоолсон байна. Худалдаачдын хэлснээр махны үнэ буурах нь тэдний орлогод ашигтай, өсвөл махаа зарж чадахгүй байдалд хүрдэг учир мах ховор байгаа өдийд нөөцийн мах чанартай байвал махны үнэ өсөхгүй байсан хэмээв. Түүнчлэн нөөцийн мах чанаргүй байгаа болоод эрэлт нь нийлүүлэлтээ хангахгүй үнэ огцом өслөө хэмээн тайлбарлаж байна. Энэ жилийн хувьд нөөцийн махыг нийслэлийн есөн дүүргийн 169 хорооны 413 дэлгүүрээр дамжуулан худалдаж байгаа аж.

О.ЦЭГМИД