Орос Украины дайн дэлхий нийтийг цочроож байна. Оросуудын цус нэгт ах дүү нарынхаа эсрэг үүсгэсэн гамшигт дайныг бид буруушааж байна. Яагаад гэвэл хэзээ нэг цагт хоёр хөршөөс маань ийнхүү цэрэглэн довтлохгүй гэсэн баталгаа байна уу. Хүчтэйгийнхээ өмнө хүчгүй нь буруутан болдог ширэнгийн хуулиар амьдрах болох нь уу гэж бид санаа зовж байна. Яагаад ОХУ хөрш зэргэлдээ орших цус нэгт Украин руу Минскийн гэрээ(энх тайван тогтвортой байдлыг эрхэмлэн, улс орны тусгаар тогтнол бүрэн эрхт байдалд халдаж заналхийлэхгүй, галт зэвсэг хэрэглэхгүй байх)-г зөрчиж гал нээж дайтах болов гэдгийг олон улсын геополитик судлаачид өөр өөсдийнхөөрөө тайлбарлаж байгаа. НҮБ-д суугаа ОХУ-ын төлөөлөгч Василий Небензя НҮБ-ын дүрмийн 51 дүгээр зүйлд заасан “өөрийгөө хамгаалах” гэсэн заалтыг ОХУ ашиглаж байна гэж үзээд НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн онц хуралдааны үеэр Украины зүүн нутгийн Донбасс мужид цэргийн ажиллагаа явуулах тухай ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путины шийдвэрийг танилцуулсан. Түүний мэдэгдсэнээр ОХУ өөрийн газар нутагт суугаа харийн хүмүүсээс иргэдээ хамгаалахын тулд дайралтыг эхлүүлсэн, Оросын цэргийн ажиллагаа нь Украины зүүн хэсэгт орших салан тусгаарлагчдын бүс нутгуудын оршин суугч орос хэлтэй ард түмнээ хамгаалах зорилготой гэв. НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөл дээр Оросын төлөөлөгч ийн мэдэгдсэн нь Украинаас салан тусгаарлахаа зарлаж Орост өргөх бичиг барьсан Бүгд найрамдах Донецк ард улс болон Бүгд найрамдах Луганск ард улсуудын тусгаар тогтнолыг ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путин дайны өмнөхөн хүлээн зөвшөөрсөнтэй холбоотой нь мэдээж.

Путиныг ҮАБЗ-ийн хурлын мэдээллээ хүргэж олон цаг үг хэлэхдээ нүүр нь ихэд улайсан, ээрч муурсан, биеийн хэлэмжийн хувьд айхтар сандарсан, соёлт Европын хүн төрөлхтний эсрэг аймашиггүйгээр гэмт хэрэг үйлдэж буйгаа мэдэж байгаа, түүндээ шаналж зовсон царай нь илт байсан хэмээн олон улсын мэдээллийн агентлагууд бичиж байсан. Путины мэдэгдлийн дараа Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский “ОХУ нь Донецк, Луганск мужийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөх шийдвэр гаргаснаараа Украины тусгаар тогтнол бүрэн эрхт байдлыг зөрчиж 2014 оноос хойш Донбасст байгаа цэргүүдээ хууль ёсны болгож байна. Эдгээр шийдвэрийн үр дагаврын бүх хариуцлагыг Оросын улс төрийн удирдлагууд хүлээх болно” гэж мэдэгдсэн.

Мөн тэрээр Украинд дайны онц байдал зарласнаа дуулгаж ард түмэндээ “Бүү сандар, бид хүчтэй, бүх зүйлд бэлэн байна. Бид бүгдийг ялж дийлэх болно” хэмээн зоригтойгоор хэлсэн билээ. Дайны нөхцөл байдал хэрхэн өрнөж буйг монголчууд бид сайн мэдэж байгаа. Украины цэргийн байгууламжууд руу ОХУ пуужингаар цохилт өгч байгаа бичлэгүүд цацагдахтай зэрэгцэн “Оросын цэргүүд өмнөд хэсгийн Одесса, Мариуполь боомт хотуудад галт зэвсэг ашиглан дайралт хийж бөмбөгдөж эхэллээ” хэмээн “Интерфакс Украин” мэдээлсэн. Мөн Украины Дотоод хэргийн дэд сайд Антон Геращенко оросуудын түрэмгийлэл эхэлснийг баталж Киев, Харьков, Днеприйн ойролцоох цэргийн штаб, нисэх онгоцны буудал, цэргийн агуулахуудыг хамгийн түрүүнд бөмбөгдсөнийг зарласан. Оросууд Украины нутаг дэвсгэр рүү эхлээд Одесоор буюу урдаас нь улмаар Донбасс, мөн Харьков, Беларусын зүгээс дөрвөн чиглэлээр дайрах стратеги төлөвлөгөөтэй байсныг, хамгийн гол нь үүр шөнөөр цэргийн бааз, зэвсгийн агуулах, цэргийн үйлдвэрлэлүүдэд пуужин болон агаарын цохилт өгч, мэдээллийн гол гол сүлжээнүүдийг нь устгасан гэцгээж байна. Энэ нь зэвсгийг нь устгаж дэлбэлээд, холбоо барих интернэт сүлжээг нь таслах стратегитэй байсныг судлаачид хэлж байна. Гэвч Оросын нэг хүний дэглэм ардчиллын амтыг авсан ард түмэн ямар зоригтой байдгийг тооцоолоогүй бололтой. Тэдний ихэнх дайралт бүтэлтэй болохгүй байна. Украины ард түмнийг ингэж эсэргүүцнэ гэж лав бодоогүй. Бас Орос улсад ч дайны эсрэг тэмцэж эхлээд байна. Мөн украинчууд ард түмэндээ зэвсэг тарааж өгч байгаа нь их зөв алхам болж байх шиг байна. Манай цэргийнхэн бодвол энэ дайныг анхааралтай ажиглаж байгаа биз. Яаж эсэргүүцэж болж байгааг.

Яагаад гэнэт тэр тоглоомын улсуудыг хүлээн зөвшөөрч тэднийгээ хамгаалан Украинд довтлох болоод явчив. Энэ нь Украин НАТО-д элсэх нь цаг хугацааны асуудал болсонтой холбоотой. НАТО Оросын зүүн хилд тулж ирэх нь аюултай гэж Путин ард түмнээ айлгасаар ирсэн. Үүнийгээ үнэн гэж батлан харуулахын тулд салан тусгаарлагчдыг өмөөрч хаацайлж байгаа нэрээр НАТО-д элсэхийн өмнөх Украиныг эзэлж тэр улсын дэглэмийг солихоор яаран дайн зарлав. “Хүн нь байхгүй бол асуудал нь бас байхгүй” гэж Оросын хуучны үг байдаг. Улсынх нь дэглэм солигдчихсон байвал НАТО гэсэн асуудал байхгүй болох юм. Путин Оросын ард иргэдэд хэлэхдээ “НАТО, АНУ болон барууны улсууд биднийг хуурсаар байна. Саналыг минь огт тоосонгүй. Тиймээс НҮБ-ын дүрмийн дагуу Донбасст цэргийн тусгай ажиллагаа явуулахаар шийдвэрлэлээ. Энэ бол эзлэн түрэмгийлэл биш. Бидний дэргэд ирчихээд байгаа НАТО-д өгч буй сануулга. Мөн төрийн эргэлтээр гарч ирсэн Украины одоогийн нацист төрд өгч байгаа цохилт” гэдгийг онцолсон. Оросоос АНУ руу дүрвэж гарсан аюулгүй байдал судлаач улстөрчид “ОХУ өмнө нь Вашингтон болон Брюсселийн уулзалтуудад Украины талаар саналаа маш тодорхой гаргаж байсан. Украин нь барууныхантай нийлж Орост цохилт өгөх галын шугам болно гэдгийг Путин тооцоолж байсан. Тиймээс НАТО-г цаашид дорно зүгт тэр дундаа Украин руу тэлэхгүй байх, тус улсын нутагт цохилтын зэвсэг байрлуулахгүй байхыг шаардаж байсан. Мөн Путин Гүрж, Украин хоёрыг хэзээ ч НАТО-д элсүүлэхгүй гэх баталгаа өгөхийг шаарддаг”-ийг хэлдэг.

Путин Украиныг хэзээ ч Европын холбоо руу гонгинохгүй, хэзээ ч НАТО-г бараадахгүй, зөвхөн үүрд мөнхөд Оростойгоо нөхөрлөх өнөөгийн Беларусь шиг байхыг хүсээд байгаа. Хэрвээ украинчуудыг Беларусь шиг атгандаа оруулж чадвал “Бид ийм хүчтэй шүү” гэдгээ НАТО-д харуулж буй сануулга гэж ойлгож болно. Мөн ардчилал гэж донгосдог барууны ертөнц бас бус манайх шиг орнуудад хатуу сануулга өгч “Ийм юм байдаггүй юм” гэж харуулах гэж байгаа хэрэг. Дайн хийж буйн гол зорилго нь ч үүнд оршиж байгаа. Украин бол ураны хүдрийн батлагдсан нөөцөөрөө Европт нэгт ордог, титаны хүдрийн нөөцөөр хоёрт эрэмбэлэгддэг, марганцын хүдрийн хайгуулын нөөцөөр дэлхийн 12 хувийг эзэлдэг. Төмрийн хүдрийн хоёр дахь том нөөцийг эзэмшдэг, мөнгөн усны хүдрийн нөөцөөр Европт хоёрт ордог гээд үйлдвэрлэлийн асар их нөөцтэй энэ орныг Москвагийн мэдэлд авахыг эзэрхийлж оросууд улайран дайрцгааж байна. Дайны хөшигний цаадахыг харахад иймэрхүү дүр зураг анзаарагдаж байна. Үүний цаана хамгийн аюултай нэг зүйл бий. Учир нь энэ дайн дэлхийн улс орнуудад маш аюултай харгис жишиг тогтоолоо. Үүнийг олон улс судлаачид “ОХУ-ын үйлдэл нь “presedent” буюу уруу татах муу жишиг тогтоож байна” гэж хэлж байгаа. Үндсэндээ Путин украинчуудыг дотор нь хагалан бутаргаж салан тусгаарлах улсаас нь өргөх бичиг аваад тусгаар тогтнолыг нь хүлээн зөвшөөрч, улс хоорондын дунд мөргөлдөөн үүсгэнэ гэдэг байж боломгүй зүйл.

Яг үүн шиг манай урд хөрш Хятад хамгийн түрүүнд Тайвань руугаа ухасхийхэд яах ч үгүй юм байна гэж ойлгоно. Мөн Казахстан улс Баян-Өлгийн казах иргэн гэсэн хэдэн хүнээс өргөх бичиг авч тусгаар тогтносон улс болохыг нь хүлээн зөвшөөрвөл яах вэ. Тэгээд зогсохгүй Энэтхэг Пакистаны асуудал байна. Пакистан нь 1947 он хүртэл Британийн удирдлага дор Энэтхэгийн хэсэг байсан. Дээр нь Энэтхэг, Пакистан хоёр улс Энэтхэгийн захиргаан дахь Кашмирыг хуваан эзэмшдэг. Энэтхэг Кашмирын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхөд мөн л Пакистаны хооронд дайн тулаан үүснэ. Арабууд уйгаруудыг мөн дотроос нь Донецк, Луганск шиг бичи өргүүлээд Хятадын эсрэг босгох гээд хүн төрөлхтөн ээлж дараагүй дайн самуунтай болох ийм л тамын замыг оросууд тавьчихлаа.

Тэгэхээр хүн төрөлхтөн одоо хүчирхийллийг зөвтгөсөн, хүчтэйгийнх нь өмнө хүчгүй нь буруудсан, ядарсан орнуудаа дээрэлхсэн ийм дарангуйллын системийг огтоос буруушаах хэрэгтэй. Өнөө маргаашдаа Украин Оросыг ялах эсэх нь тодорхойгүй байгаа. Ямар ч байсан оросууд дайн үүсгэснийг бид буруушаах ёстой. “Муу эр дайнд хөөрнө” гэгчээр манайхан дайны тухай сэтгэлийн хөөрлөөр бичиж, орос ах нар минь хэмээн эвий халаг болж байгаа нь гутамшигтай.

Яг жинхэнэдээ монголчуудын хажууд Украин, Орос хоёр бол ах дүүс мөн. Тийм байтал бид эндээс орос ах гэж хийрхэх нь арай хэтэрсэн тэнэглэл болно. Харин оросуудад буруу гэдгийг нь хэлэх ёстой. Тэд тоохгүй л байх. Гэхдээ бид буруу гэдгийг нь ойлгуулж, дайныг эсэргүүцэж байгаа орнуудтай дуу хоолойгоо нэгтгэх хэрэгтэй байна. Барууны орнууд бүгд Оросын эсрэг байна. АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо.Бадейн “Их долоо”-той Оросын асуудлыг хэлэлцэн цэргийн хүчний үндэслэлгүй халдлагыг буруутган “дэлхий нийт Орост хариуцлага тооцно” гэдгийг хатуу мэдэгдсэн. НАТО-гийн ерөнхий нарийн бичгийн дарга Йенс Столтенберг Бадейны мэдэгдлийг дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн. Орос дэлхийн эдийн засгийн хоригт орж, дэлхийн банк хоорондын санхүүгийн харилцаа холбооны нийгэмлэг буюу SWIFT системээс хасагдлаа. Энэ нь цаашид тухайн улс, эдийн засгийн тусгаар тогтнолын хувьд ганхах аюултай гэсэн үг.

Энэ бүхнийг монголчууд ойлгож ухаарч, улс орны бодлогыг нуруутай нухацтай хардаг баймаар байна. Орос ах гэж далдганадгаа одоо болих хэрэгтэй. Гэхдээ хуучин нөхрийн үүднээс Орост бурууг нь буруу гэж хэлдэг, ядарч зүдэрвэл чадлаараа дэм болж явдаг байх ёстой. Сүүлд нь хэлэхэд, дэлхийд тахал ч гарлаа, дайн ч гарлаа. Монголчууд бид бусдыг аялдан дагалдсан өөрийн толгойгүй хүн шиг гэнэн тэнэг байдгаа больж, аливаад хэрсүү ухаантай хандах цаг иржээ. Украиныг дэлхий яагаад дэмжээд байна вэ, яагаад гэвэл ардчилсан улс болохоор дэлхий нийт дэмжиж байна. Тэгэхлээр ардчилал манай тусгаар тогтнолын баталгаа гэж дэмий ч нэг ярьдаггүй байгаа биз.

ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС.....