Улсын Их Хурлын 2023 оны хаврын ээлжит чуулганы өчигдрийн (2023.05.19) үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг дагаж мөрдөхөд шилжих журмын тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ.

Хуулийн төслийг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн тухай санал дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Т.Доржханд танилцуулав. Тэрбээр танилцуулгадаа, Байнгын хорооны хуралдааны үеэр Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлэг хоёр цагийн завсарлага авч, энэ хугацаанд Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг хоёр, гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Ажлын хэсгийн Ажлын хэсэг хуралдан, саналын томьёоллыг сайжруулан оруулж ирсэн тул Байнгын хороо үргэлжлүүлэн хуралдсан тухай дурдлаа. Ажлын хэсгээс Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуулийн 16.4-т заасны дагуу нийтэлсэн өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөх агуулга бүхий нэгдүгээр зүйл нэмэх, төслийн хоёрдугаар зүйлийг гуравдугаар зүйл болгож, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтөд нийцүүлэн холбогдох хуулийг шинэчлэн батлах хүртэл хугацаанд тухайн харилцааг зохицуулж ирсэн хуулийг дагаж мөрдөх, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг үндэслэн олныг төлөөлөх /мажоритар/, хувь тэнцүүлэн хуваарилах /пропорционал/ тогтолцоог хослуулан явуулах зохицуулалтад Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хууль болон холбогдох бусад  хууль тогтоомжийг нийцүүлэх ажлыг Улсын Их Хурлаас баталсан хуваарийн дагуу хэлэлцэн шийдвэрлэх агуулгаар өөрчлөн найруулах зэрэг нийт 5 зарчмын зөрүүтэй санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна.

Байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн, АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэл санал хэлж, Ажлын хэсгийн хуралдаанаар Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийг Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуулийн хугацаанаас эхэлж мөрдөхөөр тохиролцсон тул тогтоолын төслийн хоёрдугаар зүйлийг гүйцээн боловсруулах чиглэл өгөхийг хүслээ. Энэхүү горимын саналын дагуу Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал дүгнэлтэд дурдагдсан зарчмын зөрүүтэй таван саналаас дээрх зүйлтэй холбоотой саналыг гүйцээн боловсруулах чиглэл өгч үлдэх дөрвөн саналаар санал хураав. Зарчмын зөрүүтэй саналуудыг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн тул Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг дагаж мөрдөхөд шилжих журмын хуулийн төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд шилжүүллээ.

Үүний дараа Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг, хугацааг тогтоох тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцэн баталсан юм. Тогтоолын төслийг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн А.Адъяасүрэн танилцуулсан юм. Тогтоолоор, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх хугацааг тогтоож, бэлтгэл хангаж ажиллахыг Улсын Их Хурлын холбогдох бүтэц, Тамгын газарт, мөн төслийг иргэдэд танилцуулж, тэдний саналыг авч ажиллахыг Улсын Их Хурлын гишүүдэд даалгахаар төсөлд тусгасан байна.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар тогтоолын төслийг хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүдээс асуулт, санал гараагүй тул уг тогтоолыг баталъя гэсэн томъёоллоор санал хураав. Чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх тогтоолын төслийг дэмжиж баталснаар Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар, тогтоолын эцсийн найруулгыг уншиж танилцуулав.

Уг тогтоолоор, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх хугацааг 2023 оны тавдугаар сарын 22-30-ныг хүртэл тогтоож, гурав дахь хэлэлцүүлгийн бэлтгэл хангахыг Улсын Их Хурлын энэ оны 37 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан төслийг хоёр, гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Ажлын хэсэг болон Төрийн байгуулалтын байнгын хороо, Улсын Их Хурлын Тамгын газарт, төслийг иргэдэд тайлбарлан таниулж, иргэдийн санал бодлыг сонсох ажлыг зохион байгуулахыг Улсын Их Хурлын нийт гишүүнд тус тус даалгалаа.

Тогтоол батлагдсантай холбогдуулан Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар үг хэлж, ард иргэд Улсын Их Хурлын нэр хүнд, үйл ажиллагаанд шүүмжлэлтэй хандаж буйг харгалзан, үүрэгт ажилдаа хариуцлагатай хандаж, хурал чуулгандаа идэвхтэй, хоцрогдолгүй оролцож, сахилга хариуцлагаа өндөржүүлж ажиллахыг гишүүд болон сайд нарт хатуу үүрэг чиглэл болгов. Түүнчлэн тэрбээр, Улсын төсөв, төлөвлөгөөтэй холбоотой асуудал хэлэлцэж байх үед сайд нар хайхрамжгүй хандаж байсныг болон Улсын Их Хурлын зарим гишүүд тойрогтоо дутуу, хагас ажилласныг анхааруулж, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх хүрээнд  тойрогтоо идэвх чармайлттай ажиллах, ард иргэдийнхээ санал бодлыг сонсох, тайлбарлан таниулах ажлыг тасралтгүй явуулах хэрэгтэйг даалгав. Тэрбээр, Засгийн газар ч бас ард иргэдээс гарган тавьж байгаа санал шүүмжлэлийг хүлээн авч, нэн ялангуяа үнийн өсөлт, цалин, тэтгэвэр тэтгэмж зэрэг ард иргэдийн амьжиргаатай холбоотой асуудлууд, мөн төрийн албаны хүнд суртал, чирэгдэлтэй холбоотой асуудлуудыг шуурхай шийдвэрлэж ажиллахыг үүрэг болголоо. Хэлсэн үгийнхээ төгсгөлд тэрбээр, Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэх ажил эхэлж, ард иргэдэд төслийг танилцуулах, санал авах ажил эхэлснийг албан ёсоор зарлан тунхаглав.