Хүний эрхийн үндэсний комиссоос Олон Улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр болох гэж байгаатай холбогдуулан өчигдөр хэвлэлийн хурал хийв. Энэ үеэр ХЭҮК-ын гишүүн Ж.Хунантай ярилцлаа.

-Гэр бол салалтын гол хохирогч нь хүүхэд шүү дээ. Гэр бүл болж байгаа залуус гэр бүлийн боловсрол, мэдлэгтэй байна уу?

-Гэр бүл төлөвлөлттэй холбоотой нөлөөлөл, сургалтын ажлыг бид хангалттай хийж чадахгүй байна. Нийгмийн ажилтан, Гэр бүл хүүхэд хамгаалал хөгжлийн газрын ажлыг бид нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Өнөөдөр залуучууд сэтгэл

хөөрөл, богино хугацааны сэтгэл хөдлөлд үндэслэж хүүхэдтэй болж байгаа нь хүүхдийг хохироож байна. Дуртай нэг нь гэр бүл болдог бус гэр бүл төлөвлөлтийн тусгай сургалтад хамрагдаж байж гэр бүл зохиодог хэрэгтэй. Тэр хөтөлбөрт хамрагдаж байж гэр бүлийг нь баталгаажуулах хэрэгцээ шаардлага байна. Гэрлэлтээ батлуулах гэж байгаа залууст сургалт өгдөг байгууллагууд олон улсад бий. Гэр бүл болох нь эдийн засгийн, эрх зүйн хувьд ямар үүрэг хариуцлага хүлээх вэ. Хүүхэдтэй болох нь маш их үүрэг хариуцлага шүү гэдгийг ойлгуулах хэрэгтэй

-Дэлхийн аль ч оронд насанд хүрээгүй хүүхэд хурдны морь унадаггүй. Бие хөнгөн насанд хүрсэн хүн уралдаанд морь унадаг. Хүний эрхийн мэргэжилтэн хүний хувьд энэ тал дээр ямар бодолтой байдаг вэ?

-Үндэсний соёл, уламжлалаа хадгалж байгаа ч хүүхдийн амь нас, эрүүл мэндийг эрсдэлд оруулж байгаа нь тун харамсалтай. Тиймээс хурдны морь унах хүүхдийн насны хязгаарыг нэмэх шаардлагатай. Одоо мөрдөгдөж буй хуулиар наймаас дээш насны хүүхэд хурдны морь унах боломжтой. Өнгөрсөн онд долоо байсныг найман нас болгож нэмэгдүүлсэн. Заавал хүүхдийн амь насыг эрсдэлд оруулан байж бид соёл уламжлалаа хадгалах ёстой гэж үү.

-Хүчингийн хэрэг үйлдэгч этгээд бүр өөрсдөө хүүхэд байсан. Бид эрэгтэй хүүхдийн хүмүүжил төлөвшилд хараа хяналт тавьж байна уу. Өнөөдөр буруу өсгөсөн эрэгтэй хүүхэд ирээдүйн хэрэгтэн болоод байна уу?

-Эрэгтэй хүүхдийн хүмүүжил төлөвшилд анхаарахгүй байгаа болохоор энэ төрлийн асуудал даамжирч байна. Бид хүүхдэдээ сэтгэл зүйн тусламж үйлчилгээг хангалттай үзүүлж чадахгүй байна. Хохирогчоос гадна бэлгийн хүчирхийлэл үйлдсэн этгээдийн хэрэг хийсэн сэдэл, сэтгэл зүйг мөшгөх хэрэгтэй. Манай оронд байхгүй нэг зохицуулалт нь хэрэг хянан шийдвэрлэгдэх явцад хохирогч, гэмт этгээд хоёрыг тааралдахаас урьдчилан сэргийлэх ажил дутмаг байна. Тухайлбал, нэг сумын нутаг дэвсгэрт хохирогч, гэмт этгээд оршин сууж байгаа нь тэднийг тааралдах эрсдлийг нэмэгдүүлж байна. Мөн шалгагдаж байгаа этгээд цагдан хорихоос суллагдсан гэдгийг мэдээлэх механизм алга.

-Бага насны хүүхэд хүчирхийлэх хэрэг хянан шийдвэрлэх явц хэрхэн явагдаж байна вэ?

-Бага насны хүүхэд хүчирхийлэх хэрэгт цогц арга хэмжээ авах ёстой. Хохирогчоос эсрэг хүйсний хүн, гэрэлтүүлэг муу өрөөнд мэдүүлэг авах зэрэг нь учир дутагдалтай. Хохирогчоос ижил хүйсийн хүн мэдүүлэг, тайлбар авахаас эхлээд хэрэг хянан шийдвэрлэх бүхий л шатанд хохирогчийг хамгаалах хэрэгтэй.

Америкт энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн оршин суугаа хаяг, хэзээ ял шийтгэлээс суллагдсан зэрэг мэдээлэл олон нийтэд ил тод байдаг.

-Манай улсад энэ талын сэргийлэх арга хэмжээ авах нь дутагдалтай байна уу?

-Энэ талын ажил хийгдэж байгаа. ХЗДХ-ийн сайд Б.Энхбаяр энэ тухай дэлгэрэнгүй тайлбарлаж байсан. Бага насны хүүхэд хүчирхийлсэн этгээдийн мэдээллийн сан бий болгож, тэр сангаас мэдээлэл авах боломжтой гэсэн үг.

-Бага насны хүүхэд хүчирхийлэх гэмт хэргийн хохирогч болох хэргийн тоо ямар байна?

-Өдөрт нэг хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болж байна. Цагдаагийн байгууллага, Үндэсний Статистикийн Хорооноос гаргасан мэдээллээр 2023 онд хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэргийн улмаас 541 хүүхэд хохирсон байна. 2024 оны эхний дөрвөн сарын байдлаар энэ тоо 222 байгаа. 2023 онд хүчиндэх гэмт хэргийн улмаас 395, бэлгийн дур хүслээ ёс бусаар хангах гэмт хэргийн улмаас 16, бэлгийн мөлжлөг гэмт хэргийн улмаас нэг, 16 насанд хүрээгүй хүнтэй бэлгийн харьцаанд орох гэмт хэргийн улмаас 128, биеэ үнэлэхийг зохион байгуулах гэмт хэргийн улмаас нэг хүүхэд хохирсон байна. Энэ бол 3.5 сая хүн амтай Монгол Улсын хувьд маш өндөр тоо. Бидний үзэж байгаагаар гамшгийн хэмжээнд хүрсэн тул тусгайлан арга хэмжээ авах шаардлагатай. Бид хүүхэд багачуудаа хамгаалж чадахгүй байна.

Шүүхийн шинжилгээний ерөнхий газраас авсан мэдээллээр хүчингийн гэмт хэргийн улмаас үзлэг шинжилгээ хийлгэсэн хүүхдийн тоо сүүлийн таван жилд 4477 байна. Орон нутагт энэ тоо 1903 байгаа нь харьцангуй өндөр үзүүлэлт. Мөн хохирогч болж үзлэг шинжилгээ хийлгэсэн хүүхдийн тоог шүүхээр шийдэгдсэн хэргийн тоотой харьцуулбал маш их зөрүүтэй. Ямар шалтгааны улмаас зөрүү байгааг судлах болно.

-Асрамжийн газар амьдарч байгаа хүүхдэд нэг жилд хэдэн төгрөгийн төсөв ногдож байна вэ?

-Хувийн асрамжийн газар, ТББ-ын дэргэдэх асрамж халамжийн газар болон улсаас санхүүжилттэй асрамжийн газрууд ялгаатай. Өнөр бүл төв, Нийслэлийн Засаг даргын дэргэдэх Хүүхэд Залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолбор зэрэг байгууллагуудын санхүүжилт хязгаарлагдмал. Тус газарт байгаа хүүхдүүдийн хэрэгцээ шаардлагад бүрэн хүрэлцдэггүй гэсэн үг.

-Асрамжийн газрын хүүхдүүд, үе тэнгийн дээрэлхэлтэд хэр их өртөж байна вэ?

-Бидний хэлж буй санал, зөвлөмж яг энэхүү асуудлыг хөндөж буй юм. Асрамжийн газрын хүүхдүүдийн өрөөг төрөлжүүлэх шаардлагатай байна. Учир нь үе тэнгийн хүүхдүүд нэг өрөөнд байрлах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол насны зөрүүтэй хүүхдүүд нэгнийгээ шоглох гэх мэт асуудал гарч байна. Энэ нь эргээд хүүхдийн хүмүүжил, зөв төлөвшилд сөргөөр нөлөөлөхийг үгүйсгэхгүй.

-Айлд үрчлэгдсэн хүүхдийг тандах ажил хийгдэж байна уу?

-Хагас болон бүтэн өнчин хүүхэдтэй холбоотой онцгой анхаарах ёстой нэг асуудал нь үрчлэлт. Үүнийг боловсронгуй болгох хэрэгтэй. Хүүхдийг гадаадын болон Монгол Улсын иргэнд үрчлүүлдэг. Хэдийгээр бүртгэл хийгддэг ч араас нь тавьдаг хяналт сул байгаа. Энэ талаарх мэдээлэл аймаг, дүүргийн Засаг дарга нарын тайланд нь тусгагддаггүй, хяналт тавьсан талаарх мэдээлэл алга. Иймээс хяналтыг сайжруулж, тогтмолжуулах шаардлагатай байна. Өөрөөр хэлбэл эцэг, эхээ алдсан хүүхэд өөр танихгүй эсвэл хамаатныхаа айлд очоод ямар нөхцөл байдалд байна вэ, сурч боловсрох, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авч чадаж байна уу гэдэгт хяналт байх ёстой. Үрчлүүлсэн хүүхдүүд ямар орчинд амьдарч буйг, сурч боловсорч чадаж байна уу гэдгийг тогтмол хянах хэрэгтэй.

Н.Нарванчин