Эрдэнэт үйлдвэр бараа, ажил үйлчилгээний худалдан авалт, тендер шалгаруулалтын урилгыг нээлттэй зарчмаар, олон нийтэд хүргэн ажилладаг. Худалдан авалтад баримталж буй бодлого хууль, журмын талаар болон 2019 оны ажлын зорилтын талаар Хангамжийн хэлтсийн орлогч дарга Ж.Ганзоригтой ярилцлаа.

 -Эрдэнэт үйлдвэрийн хувьд бараа материалын худалдан авалт, нийлүүлэлт, тендер шалгаруулалтын үйл ажиллагаа хэрхэн хийгддэг вэ. Он гарсаар хангамжийн ажлын гүйцэтгэл ямар явцтай байна вэ?             
     -Хангамжийн хэлтэс худалдан авалтын үйл ажиллагаа явуулахдаа 2017 оны 07 дугаар сард компанийн Ерөнхий захирлын баталсан “Эрдэнэт үйлдвэр ХХК-д Бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ерөнхий журам”-ыг баримталж байна. Өнөөдрийн байдлаар 2019 оны худалдан авалтын болон бизнес төлөвлөгөө батлагдаагүй. Энэ нь компанийн ТУЗ-ийн хурал хойшлогдсон зэрэг бусад шалтгаантай холбоотой. Гэхдээ оны эхний улиралд үйлдвэрлэл болон бусад үйл ажиллагааны хэвийн байдлыг хангахын тулд үйлдвэрийн онцгой комиссын шийдвэр гарч, худалдан авалтын ажлыг журмын дагуу зохион байгуулахыг Хангамжийн хэлтэст даалгасан. Энэ оны эхний гурван сарын байдлаар манай хэлтэс 60 орчим сая ам.долларын үнийн дүнтэй 80 гаруй гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Эдгээр гэрээний 80 гаруй хувьд технологийн үйл ажиллагаатай шууд холбоотой нормчлогдсон материалууд авахаар тусгагдсан байгаа. Тухайлбал, ган бөөрөнцөг, ган бөөрөнцөгийн бэлдэц, нүүрс, тээрмийн хуяг, урвалж, белазын дугуй, урвалж, түлш зэрэг технологийн үндсэн материал орсон.  Бусад үйл ажиллагааг Тендерийн хуулийн дагуу зохион байгуулж байна. Өнөөдрийн байдлаар, хоёр тендерийн шалгаруулалт явуулж, гэрээлсэн. Мөн 10 гаруй тендерийн үнэлгээний хороо байгуулагдан, ажиллаж байна. Цаашдаа 40 гаруй тендерийг бэлтгэж, үүнийг тус үнэлгээний хороод зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа.

      -2018 оны Худалдан авалтын төлөвлөгөө бүрэн биелсэн үү, хүлээгдэж буй бараа материал бий юу?
     -Өнгөрсөн оны гэрээлэлтээс их засварын 7 ажил, үндсэн хөрөнгийн 20 орчим ажил хүлээгдэж байгаа. Эдгээрийг бид журмын дагуу 2019 оны шилжих ажлын төлөвлөгөөнд оруулсан. Төлбөр тооцоо нь шилжсэн ажил гэсэн журмаар хийгдээд явж байна. Бид эдгээр ажлын нийлүүлэлтийг ханган ажиллаж байна.

      -Ханган нийлүүлэлт зарим тохиолдолд хугацаа удаашрах, түүнээс улбаалаад үйлдвэрлэлийн үйл явцад саатал гарч болзошгүйг анхааруулдаг. Ер нь бараа материал, тоног төхөөрөмж нийлүүлэгдэхгүй саатах нь юутай холбоотой вэ?
     -Үйлдвэрлэлд шаардлагатай бараа материал зарим тохиолдолд хугацаандаа ирж амжихгүй байх нь манай цех нэгжүүдийн төлөвлөлтөөс шалтгаалдаг гэж ойлгож байна. Хэрэв ажлаа зөв цаг хугацаанд нь төлөвлөөд явбал ийм асуудал гарахгүй байх. Мэдээж, ажил хийж байхад алдаа дутагдал гарахыг үгүйсгэхгүй. Үүнийг аль аль талдаа хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Бүх үйл ажиллагаа, тоног төхөөрөмжийг 100 хувь урьдчилан хараад, удирдаад явна гэдэг амаргүй. Гэхдээ 90 хувийг нь бол маш тодорхой төлөвлөж, түүнийгээ хэрэгжүүлэх ёстой гэж бодож байна. Бага хувьд нь асуудал бол гарч байгаа, тэр үед нь бид шуурхай арга хэмжээ авч шийддэг. Их засварын ажил, эсвэл сэлбэг хэрэгсэл худалдан авч буй тохиолдолд Тендерийн тухай хуульд зааснаар тухайн үйлдвэрлэгчтэй нь харилцах, патентыг хамгаалах ёстой байдаг. Жишээлбэл, УАЗ -469 автомашины мотор авахын тулд УАЗ-ын үйлдвэрлэгчид хандаж, холбоо тогтооно. Ингэж тодорхой заасан нөхцөлд тендер шалгаруулалт зарлах нь тохиромжтой биш. Цаг хугацаа алдах гэх мэт ажил удаашрах сөрөг талтай байдаг. Харин үндсэн хөрөнгө шинээр худалдаж авах тохиолдолд тендер шалгаруулалт зарлах нь зүйн хэрэг. Ийм ч журамтай.

     -Худалдан авалтын үйл ажиллагаанд Орон нутгийн үйлдвэрлэгчдээ дэмжих бодлого тусгагдан, хэрэгжиж байгаа. Энэ оны хувьд тодорхой ямар чиглэл баримтлах вэ?
     -Энэ онд бид орон нутгаа дэмжихийн зэрэгцээ үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжинэ гэсэн чиглэл баримтална. Бид өнгөрсөн жилд орон нутгийн үйлдвэрлэл эрхлэгчидтэйгээ нягт хамтран ажиллаж, хоёр удаагийн уулзалт зохион байгуулсан. Уулзалтаар хамтын ажиллагааны тайлан, үр дүн, цаашдын төлөвлөгөөний талаар хэлэлцэж, орон нутгийн үйлдвэрлэгчдийн санал бодлыг сонссон. Тэд ч энэ ажлын талаар ахиц дэвшил гарч, үр дүнтэй байгааг илэрхийлсэн. Энэ ажлаа бид цаашид улам өргөн хүрээнд өгөөжтэй болгохын тулд орон нутгаас гадна Монгол Улсын хэмжээнд хийж хэрэгжүүлье гэж зорьж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, албан ёсны түншлэгч гэхээс илүү үндэсний үйлдвэрлэгчдээ дэмжиж ажиллая гэсэн бодлого баримтална. Үйлдвэрлэгчдээ дэмжсэнээр улсдаа нэмүү өртөг бий болгоно гэсэн үг. Нэн ялангуяа уул уурхайн салбарт газрын баялгаа гадагш нь гаргаж, тэр мөнгөөр гадаад улсаас техник, тоног төхөөрөмж худалдан авахыг аль болохоор багасгаж, дотоодын үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх бодлого барьж ажиллана.

     -Худалдан авалт Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулиар явагдаж байна гэж ойлголоо?
      -Тиймээ. Худалдан авах ажиллагаанд ил тод, өрсөлдөх тэгш боломжтой, үр ашигтай, хэмнэлттэй, хариуцлагатай байх зарчим баримталж байна. Тендерийн хуульд нээлттэй шалгаруулалт, хязгаарлагдмал тендер шалгаруулалт, харьцуулалтын арга гэсэн хэлбэрийг заасан байдаг. Харьцуулалтын аргаар авах тендерийг бид компанийн цахим хуудас www.erdenetmc.mn -аар нээлттэй зарладаг. Харьцуулалтын аргаар шалгаруулах тендерт хорь орчим компани ч оролцох хүсэлтээ ирүүлэх тохиолдол байна.  Ер нь оролцогчдын тоо нэмэгдсэн. Тэгэхээр манай тендерийн мэдээллийг сонирхож хүлээдэг болжээ гэж харж байна. Тиймээс бид цаашид үүнийг төрөлжүүлж, санал ирүүлж буй компаниудад нийлүүлэлтийн түүх, туршлагаа мэдэгдэх гэсэн шалгуурыг оруулж байгаа. Өнгөрсөн жилийн тухайд харьцуулалтын аргаар хийгдсэн 14 гэрээ амжилттай хэрэгжиж чадаагүй. Учир нь бид бага үнийн шалгаруулалтаар эдгээр компанитай гэрээ байгуулсан. Гэтэл гэрээний хугацаа дуусгавар болоход уг гэрээт ажлаа биелүүлэх боломжгүй гэсэн. Энэ мэтчилэн хариуцлагагүй байдал дахин гаргуулахгүйн тулд дээрх зөрчилтэй компаниудыг дахин шалгаруулалтад оролцуулахгүй байх мэдэгдэл өгч байгаа. Тиймээс өмнөх ажлын туршлагыг нь цаашид харгалзаж байхаар болсон. Түүнчлэн  тендерт оролцогчдын шалгуурыг тодорхой үе шаттайгаар нэмээд явна.

     -Олон жилийн хамтын ажиллагаатай найдвартай, туршлагатай компаниуд бас бий байх?
     -Тодорхой хэдэн компанийг нэрлэвэл том оврын машинууд дээр “Камминз” үйлдвэрийн хөдөлгүүр байдаг. Үүнийг энэ үйлдвэрлэгчээс л авдаг. Харин манай улсад салбар нь “Камминз Монголия” нэртэйгээр байгуулагдсан нь бидний ажилд эерэг нөлөө үзүүлж байна. Албан ёсны салбар компанитай нь шууд холбоо тогтоож, үйлчилгээг нь авах боломж нээгдсэн. Мөн Белаз машин болон сэлбэг хэрэгслийг нь “Юнайтед Белаз Машинери” компанийн Монгол дахь салбараас нь авч байна. Энэ компаниуд зөвхөн манай үйлдвэр бус уул уурхайн бусад томоохон үйлдвэрүүдтэй хамтран ажилладаг. Олон жилийн найдвартай хамтын ажиллагаатай, итгэл хүлээсэн олон компанийг нэрлэж болно.

      -Техникийн шаардлага хангасан, чанартай  бараа бүтээгдэхүүн худалдан авахад бодит судалгаа чухал. Судалгааг хэрхэн хийж байна?
     -Манай хэлтэс үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага гэж би ойлгодог. Нэг талаас, цех нэгжүүд захиалгаа манайд ирүүлдэг. Тэдний захиалгат бүтээгдэхүүнийг бид олж нийлүүлдэг. Нөгөө талаас, Зах зээл судалгааны хэлтэс тухайн бараа, материалын зах зээлийн үнийн судалгаа, бодит үнэ ханшийг гаргаж өгдөг. Эдгээрийг нэгтгэсний дараа бид худалдааны нөхцөлөө тохироод, дараагийн шаардлагатай баталгаат хугацааг нь тавьж өгөх, үйлчилгээ авах эсэх зэргийг тодорхойлж, хэрэгжилтийг нь хянадаг. Тиймээс тоног төхөөрөмжийн найдвартай ажиллагааг судлахаас гадна зөв, баталгаатай бүтээгдэхүүн авч нийлүүлэхийг чухалчилж байна. Энгийн үгээр тайлбарлавал, өнөөдөр 100 төгрөг хэмнэж, маргааш алдаж байснаас, 100 төгрөг илүү зарцуулж урт удаан хугацаанд найдвартай ажиллах тоног төхөөрөмж авах зарчим гэсэн үг. Энэ нь үйлдвэрлэлд өгөх эдийн засгийн өндөр үр ашиг гэж бодож байна. Тэгэхээр худалдан авалтын үйл ажиллагааг хоёр янзаар сонгож үзэх ёстой байдаг. Зөвхөн үнэ биш ажиллах хугацаа, чанарыг нь харах ёстой. Нэгж хугацаанд зарцуулж буй өртгийг тооцох ёстой. Өнөөдөр хямд гэж чанаргүй бүтээгдэхүүн авч улирал тутамд сольж байснаас чанарын шаардлага хангасан, найдвартай бүтээгдэхүүн авч жилд ганц удаа солих бодлогыг л хэрэгжүүлж ажиллана. Энэ нь илүү бодит хэмнэлт болж чадна гэж боддог.

      -Бараа материалын нөөцийг хэрхэн бүрдүүлдэг вэ?
     -Худалдан авалтын журамд нөөц бүрдүүлэлтийг хэрхэн хийх тухай заалтыг баталгаажуулж оруулж өгсөн. Технологийн нормчлогдсон материалын 2-3 сарын нөөц заавал байх ёстой. Энэ нь үйлдвэрлэлийн жигд ажиллагааг хангаж, аливаа эрсдэл доголдол үүсэхэд цаг алдалгүй засч залруулахад тооцсон хугацаа. Дараагийн бүрдүүлэх нөөц нь аюулгүйн нөөц. Энэ бол сэлбэг хэрэгслийн нөөц. Сэлбэг хэрэгслүүд үнэ өндөр, үйлдвэрлэхэд их хугацаа шаарддаг бүтээгдэхүүн учраас заавал нөөцтэй байх ёстой. Эвдэрсэн тоног төхөөрөмжийн суурийг солино гэвэл үйлдвэрлэгч компани тухайн сэлбэгийг жилийн хугацаанд хийх болдог. Тиймээс бид сэлбэг хэрэгслийн нөөцийг бэлэн байлгах ёстой. Худалдан авалтынхаа 7 хувийг аюулгүйн нөөц, 13 хувийг технологийн нөөц бүрдүүлэлтэд зориулах бодлого барьж байна. Өөрөөр хэлбэл, 20 орчим хувь нь агуулахын нөөц бүрдүүлэлт байх ёстой. Энэ хэмжээнд нөөц бүрдүүлэлтийг хийх бодлого барьж ажиллаж байна.

      -Сонирхсон асуултад дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгч, ярилцсанд баярлалаа.

М.Балжинням